Brachyterapia HDR raka płuca
Dr n. med. Wojciech Burchardt
Zakład Brachyterapii, Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu
Brachyterapia wysokiej mocy dawki (ang. HDR – high dose rate) jest sprawdzoną i bezpieczną metodą leczenia guzów płuca. Jest stosowana najczęściej w leczeniu guzów pierwotnych (tzn. raka płuca), ale także w guzach wtórnych (tzn. przerzutach do płuc).
Dzięki zastosowaniu tej metody możemy bezpiecznie zwiększyć dawkę promieniowania łącznie z dawką podawaną z pól zewnętrznych (tzw. teleradioterapii), ponadto przeprowadzić leczenie w krótkim czasie, ochraniając zdrowe narządy w klatce piersiowej, takie jak: serce, przełyk, zdrową tkankę płucną i rdzeń kręgowy. Brachyterapia rzadko ma charakter samodzielnego leczenia radykalnego, które można zastosować tylko w przypadku niewielkich guzów wewnątrzoskrzelowych.
Zastosowanie tej metody w raku płuca ma głownie charakter paliatywny, czyli mający na celu zmniejszenie objawów – głównie krwioplucia lub duszności. Jeżeli wymienione objawy występują u pacjenta z guzem położonym wewnątrzoskrzelowo, niekwalifikującym się do innych metod leczenia lub w przypadku ich nieskuteczności, wówczas zastosowanie brachyterapii wewnątrzoskrzelowej może zmniejszyć nasilenie objawów.
Leczenie rozpoczyna się od wygodnego ułożenia pacjenta na stole zabiegowym i poddaniu go znieczuleniu. Następnie w trakcie bronchofiberoskopii (Ryc. 1) do oskrzela, w okolicę guza wprowadzany jest jednorazowy aplikator (Ryc. 2).
Ryc. 1 A – badanie bronchofiberoskopowe, B – obraz wewnątrzoskrzelowy z widocznym guzem ze śladem krwi oraz wprowadzonym aplikatorem (kolor niebieski)..
Ryc. 2 A – aplikator do brachyterapii wewnątrzoskrzelowej, B – bronchofiberoskop.
Zabieg może być przeprowadzony na sali terapeutycznej wyposażonej w tomograf komputerowy lub aparat do rentgenodiagnostyki. W przeciwnym razie pacjent musi opuścić salę z aplikatorem założonym przez usta do przełyku i zostać przewieziony do odpowiedniej pracowni.
Następnie lekarz onkolog radioterapeuta wyznacza obszar leczony w komputerowym systemie planowania analizując wykonane badanie diagnostyczne (RTG lub TK), prezentowane objawy oraz dostarczoną dokumentację (Ryc. 3).
Ryc. 3 Obrazy tomografii komputerowej klatki piersiowej u pacjenta z aplikatorami w drzewie oskrzelowym, z widocznym rozkładem dawki promieniowania (koncentryczne linie w różnych kolorach).
Po zakończeniu planowania leczenia, pacjent jest podłączany do aparatu brachyterapeutycznego (Ryc. 4) wyposażonego w źródło promieniotwórcze (najczęściej Iryd-192). Napromienianie jest przeprowadzane do momentu podania wcześniej ustalonej dawki w sali terapeutycznej (bunkier), jest niewyczuwalne dla pacjenta i trwa od 5 do 20 minut. Po leczeniu aplikator jest usuwany, a pacjent po krótkiej obserwacji może wrócić do domu tego samego dnia.
Ryc. 4 Przykładowy aparat do brachyterapii (afterloader).
Jeżeli konieczne jest zastosowanie kilku frakcji brachyterapii, powtarzane są wszystkie etapy od bronchoskopii do napromieniania. Cały proces trwa od 25 do 60 minut i może być znacznie skrócony jeżeli wszystkie etapy leczenia wykonywane są na jednej sali.
W niektórych ośrodkach wykonywane jest kontrolne badanie bronchoskopowe po zakończeniu brachyterapii.